Ilmu Firasat
Ilmu firasat merupakan salah satu bentuk ilmu yang
berkait rapat dengan kebolehan “membaca” perwatakan manusia melalui tanda yang
ada pada tubuh. Tanda pada tubuh tersebut bukan sesuatu yang dibuat secara
sewenang-wenangnya tetapi berdasarkan kepercayaan dan pengalaman yang hidup
subur dalam nilai budaya dan amalan hidup masyarakat. Antara karya yang
memuatkan penceritaan tentang firasat ialah Taj al –Salatin dan Bustan
al-Salatin.
Medan makna firasat dalam The
Encyclopedia of Islam didefinisikan sebagai: “ a technique of inductive
divination which permits the foretelling of moral conditions and psychological
behaviour from external indications and physical states... These indications
are provided by colours, forms and limbs; they reveal the secrets of characters
and minds”. (The Encyclopedia of Islam, 1991; 916)
Antara unsur ilmu yang termasuk
dalam medan makna ilmu firasat adalah seperti dalam senarai berikut: Birth-
marks and beuty spot, palmistry, character as revealed from shoulder-blades,
examination of foot-prints, examination of morphoscopic or genealogical lines,
finding one’s bearing in deserts, dowsing, detection of precious metals, signs
foretelling rain, the unravelling pf secret analogies between present and
future events, divination by means of palm-trees (palmomancy).
(The Encyclopedia of Islam, 1991; 915)
Kewujudan ilmu firasat dalam
tradisi keilmuan Islam paling ketara dapat ditemui khazanah kesusasteraan Arab
dan Parsi khususnya yang berkaitan dengan cerota tentang nabi, khalifah, aulia,
ahli tasawuf, orang alim, raja yang bijaksana dan sebagainya. Antara tokoh
ilmuwan Islam yang sering muncul dalam cerita tentang ilmu firasat termasuklah
Khalifah Umar al- Khattab dan Imam Syafii. Dalam konteks ini, cerita tentang
ilu firasat tersebut bukan sahaja berperanan untuk memperlihatkan kelebihan
ttokoh, tetapi juga mengandungi pelbagai nasihat, pengajaran dan panduan
tentang akal budi, tatasusila kesopanan dan adab tingkah laku manusia. Dengan
kata lain, cerita tentang ilmu firasat juga merupakan sebahagian penting dalam
tradisi kesusasteraan yang hidup subur dalam kesusasteraan Islam.
Antara karya khusus tentang
ilmu firasat ialah Al- Siyasa fi’ilm al –firasa oleh Shams al –Din Abu Abd
Allah Muhammad ibn Ibrahim ibn Abi Talib al- Ansari Al- Sufi al- Dimashki (m.
1327), Risala fi’ilm al-firasa oleh Fakhr al-Din al- Razi (m1209), Risala fi’l-
firasa oleh Ya;kub ibn Ishak al-Kindi dan Al-Firaasat oleh Ibn Kayyim al-
Djawziyya. Maksud firasat seperti yang dinyatakan jelas menunjukkan kekayaan
ilmu firasat Melayu zaman silam yang boleh “membaca” fikiran dan jiwa manusia
berdasarkan tanda yang tertentu. Dalam kehidupan masyarakat Melayu, maksud
firasat sering kali menjelma dalam pelbagai istilah yang berbeza-beza tetapi
mempunyai maksud yang sama, antara lain, melalui kata-kata, “ gerak rasa”,
“gerak hati” dan sebagainya. Mungkin orang yang mempunyai ilmu firasat yang
tinggi dapat membaca fikiran dan keperibadian manusia hanya dengan melihat rupa
atau “air muka” seseorang.
Penulisan tentang ilmu firasat
dalam Bustan al-Salatin terdapat dalam bab VII karya yang berkenaan dan
terbahagi kepada empat bahagian yang utama. Dalam bahagian yang pertama,
Nuruddin al- Raniri menumpukan perhatian kepada definisi dan pembahagian umum
tentang ilmu firasat. Menurut Nuruddin al-Raniri, ilmu firasat ialah ilmu
tentang kaedah atau cara (rencana) untuk mengetahui kelakukan zahir dan batin
manusia berdasarkan bukti tertentu (dalil dan kias). Kaedah untuk mengetahui
kelakuan manusia itu terbahagi kepada dua bahagian, iaitu firasat “hakimi” dan
firasat “ shar’i”. Hal ini dinyatakan oleh Nuruddin al-Raniri dalam bahagian
tajuk fasal tentang firasat: Fasal yang kedua pada menyatakan ilmu firasat
iaitu rencana daripada dalil dan kias dengan dia daripada kelakuan zahir kepada
kelakuan batin. Mereka itu terbahagi atas dua bahagi: pertama –tama hakimi,
kedua shar’i. (Bustan al-Salatin, SOAS MS 35600: 32)
Dalam
huraian yang seterusnya, Nuruddin al-Raniri memperincikan makna firasat ‘hakimi
dan ‘shar’i’. Menurutnya, firasat ‘hakimi’ merupakan peringkat ilmu firasat
yang boleh dimiliki oleh manusia biasa dan terbahagi kepada dua bahagian iaitu
‘qiafat’ dan ‘firasat’. ‘Qiafat’ berkaitan dengan ilmu untuk mengetahui sifat
manusia berdasarkan ciri fizikalnya, sementara ‘firasat’ berkaitan dengan ilmu
untuk mengetahui sifat manusia berdasarkan perbuatan dan kepercayaannya. Hal
ini dinyatakan yang berikut: Maka yang hakimi itu terbahagi atas dua bahagi
pula. Pertama-tama qiafat, iaitu mengetahui akan tanda kebajikan dan kejahatan
daripada segala rupa manusia. Kedua, firasat, iaitu mengentahui tanda kebajikan
dan kejahatan daripada kelakuan segala manusia, dan kepercayaan, dan perbuatan,
dan perkataannya. Bustan al-Salatin, SOAS MS 35600: 32)
Berbanding dengan firasat
‘hakimi’ yang boleh dimiliki oleh manusia biasa, firasat shar’i pula lebih
khusus kepada golongan tertentu, iaitu orang arif, anbia dan aulia Allah.
Golongan anbia( nabi), aulia (wali), dan ahli Sufi khususnya merupakan golongan
manusia yang sangat istimewa, yang sangat dikasihi Allah dan sentiasa menerima
cahaya petunjuk daripada Allah. Makna ilmu firasat yang sedemikian menepati
definisi firasat yang terdapat dalam A Dictionary Of Islam seperti yang
berikut: A Sufi term for the enlighttenment of the heart. A penetration into
the secrets of the unknown”. (Hughes, 1982: 128). Hal ini menunjukkan ilmu
firasat ‘shar’i’ sangat istimewa, yang merupakan ‘suatu gerak hati anugerah
Allah taala’ kepada hamba-Nya yang pilihan sahaja” Adapun firasat shar’i itu,
kata segala arif, iaitu suatu gerak hati daripada anugerah Allah taala dengan
tilik kepada suatu tanda seperti tilik kepada firasat hakimi jua. Itulah
firasat segala anbia dan segala arif dan aulia Allah.
(Bustan al-Salatin, SOAS MS 25600: 32)
1.
FIRASAT HAKIMI dapat dimiliki oleh manusia biasa
Qiafat: ilmu firasat berdasarkan tanda pada tubuh manusia. Bersifat Alam biasa
firasat berdasarkan perbuatan, tingkah laku dan percakapan
2.
FIRASAT SHAR’I Hanya dimiliki manusia pilihan (sufi/
anbia/ aulia/) Bersifat firasat berdasarkan alam tinggi ‘gerak hati anugerah
daripada Allah taala’.
3.
Dalam bahagian kedua huraian tentang ilmu firasat
terdapat pelbagai petikan yang berkaitan dengan ilmu firasat yang diambil
daripada al-Quran, hadis dan kata orang bijak pandai. Petikan tersebut
memainkan peranan yang sangat penting sebagai bukti nyata tentang kewujudan
firasat sebagai contoh petikan al-Quran, hadis dan kata orang bijak pandai yang
berkaitan dengan ilmu firasat tersebut adalah seperti yang berikut:
Petikan al-Quran (surah al-Fath: 29) ‘Tanda
bahagia mereka itu kelihatan pada muka mereka itu daripada bekas sujudnya’.
(Bustan al-Salatin, SOAS MS35600: 33)
Bahagian ketiga merupakan huraian lanjut tentang
firasat hakimi, khususnya tentang firasat ‘qiafat’, yakni tentang tanda pada
tubuh badan manusia. Bahagian ini terdiri daripada 9 halaman
(Bustan al-Salatin, SOAS MS 35600: 38-46).
Jika dibandingkan dengan Taj al-Salatin, huraian dalam
Bustan al-Salatin tentang tanda tubuh badan manusia lebih banyak dan panjang.
Secara keseluruhannya, terlihat kecenderungan Nuruddin al- Raniri untuk memilih
sifat manusia yang sederhana sebagai sifat terbaik dan terpuji:
Maka adalah tanda kebajikan pada segala pekerjaan dan
perbuatan dan kelakuan dan rupa sekalian itu pada manusia ugahari dan
sederhana.
(Bustan
al-Salatin, SOAS MS 35600: 33)
.jpg)
Bahagian keempat merupakan bahagian penghayatan ilmu
firasat dalam tradisi kesuasteraan Islam. Dalam bahagian ini, Nuruddin al-
Raniri memperhalus perbicaraannya tentang ilmu firasat melalui beberapa contoh
cerita yang berkaitan dengan ilmu tersebut, termasuklah cerita tentang nabi,
khalifah, ulama dan raja. Dalam cerita berkenaan memperlihatkan bagaimana
pengetahuan dalam ilmu firasat membantu seseorang mengenali perwatakan orang
yang berhubungan dengannya dan seterusnya dapat menyelesaikan masalah yang
timbul. Pengetahuan dalam ilmu firasat juga dapat membantu seseorang memilih manusia
yang benar dan dapat menghindarkan diri daripada manusia yang tidak berbudi
pekerti. .jpg)
Adat pepatih
· Latar
belakang
Adat perpatih merupakan satu sistem kemasyarakatan
yang diamalkan oleh penduduk Melayu watan di enam buah daerah di
Negeri Sembilan iaitu Rembau, Jempol, Kuala Pilih, Seremban dan Tampin. Di
samping Negeri Sembilan,beberapa tempat lain juga ialah di Naning, Nyalas, dan
Lubuk Cina di Melaka, Beranang di Selangor, Kampung Lukut, Kota Tinggi dan
Jemaluang di Johor (Nordin Selat,1993).
Di Malaysia, masyarakat Adat
Perpatih di Negeri Sembilan boleh dianggap sebagai masyarakat yang bitara,
kerana inilah satu-satunya kelompok yang mengamalkan sistem kekeluargaan nisab
ibu. Sistem ini telah wujud lebih daripada 600 tahun dahulu. Faktor utama yang
membezakan adat ini dengan adat yang lain ialah penekanan penjuraian keturunan
melalui nasab ibu, di samping mengakui keturunan nasab bapa. Adat perpatih ini
merupakan satu peraturan hidup yang sistematik dan telah mempengaruhi konsep,
rupa bentuk dan falsafah sosiobudaya sebahagian besar rakyat di Negeri
Sembilan. Adat ini juga berteraskan keharmonian hidup masyarakat dan merangkumi
pelbagai bidang kehidupan seperti sistem politik, ekonomi dan sosial
sehinggalah hal-hal yang mikro seperti adat istiadat pertabalan raja, kaedah
pembahagian harta pusaka dan perkahwinan (Ani Hj. Omar, 2011:34).
Wanita dalam karya agung
Melayu sering dikaitkan dengan ketangkasan, kebijaksaan, kecantikan dan
kejelitaan. Peranan wanita dalam karya-karya agung Melayu tidak boleh dinafikan
lagi. Mereka ini menjadi pendokong atau pendorong kepada watak utama. Banyak
karya yang memperlihatkan peranan dan kedudukan wanita yang boleh dijadikan
panduan kepada wanita zaman sekarang seperti watak Puteri Gunung Ledang, Tun
Fatimah, Tun Teja, Siti Denar, dan Raja Aishah Sulaiman.
Watak-watak wanita dalam
karya agung tersebut akan dibandingkan dengan wanita dalam Adat Perpatih.
Terdapat juga peranan wanita Adat Pepatih sama dengan peranan yang ditonjolkan
oleh wanita-wanita dalam hikayat-hikayat klasik. Namun, tidak kurang juga
perbezaan peranan dan kedudukan wanita dahulu dan wanita Adat Perpatih.
· Kedudukan
dan Peranan Wanita dalam Hikayat Melayu Klasik
Perempuan dalam bacaan karya moden, sering dijadikan
sebagai subjek yang diam, seperti dalam Salina (A.Samad Sid), Tok
Guru (Shahnon Ahmad), Perempuan Berkalung Sorban (Abidah
el Khalieqy). Bagaimanapun, menurut sajak Melayu oleh Usman Awang, diam kerana
mereka marah. Bagi Sejarah Melayu, Hikayat Raja Pasai, dan Hikayat
Atjeh terdapat serangkaian cerita yang melibatkan perempuan sebagai
objek mahupun subjek. Perempuann disimbolkan dengan tanda-tanda kebesaran.
Watak wanita dalam Sejarah Melayu ialah Nila Pahlawan (Sang Si
Perba) bersaudara sementara Hikayat Raja Pasai dengan Meurah
Gajah yang ditemui Raja Ahmad di atas gajah. Kecantikan mereka ini menjadi
musuh kepada dirinya sendiri. Namun, di sisi lain ia menujukkan tanda
penghormatan dan kemuliaan. Jantina perempuan dilindungi bukan kerana mereka
lemah tetapi kerana mereka adalah mulia. Pengiktirafan atas jantina perempuan
dan lelaki dianggap setara.
Perempuan dalam hikayat
Melayu Klasik mempunyai kedudukan mereka sendiri. Hal ini sama dengan wanita
Adat Perpatih yang mempunyai kedudukan yang tinggi daripada lelaki. Jika
keseimbangan dan kedudukan mereka terganggu, perempuan Melayu tidak akan duduk
diam sebaliknya mencuba mendapatkan tempatnya semula. Perempuan pada zaman
tersebut sentiasa beringat dan mengambil cara yang sederhana agar dapat
didengar dan difahami. Kelakuan seperti ini ditonjolkan oleh Tun Fatimah, Tun
Teja dan Puteri Gunung Ledang (PGL) yang berani memprotes perkara yang tidak
menyebelahi dirinya. Hal ini dapat dilihat apabila Tun Fatimah melakukan protes
dengan menggugurkan kandungan dan tindakannya itu mirip dengan Siti Zubaidah
dalam Syair Siti Zubaida Perang Cina Cik Apung dalam Hikayat
Siak. Perlawanan PGL terhadap Sultan Mansur Shah/Sultan Mahmud yang sedia
terkenal sebagai penentang kepada Sultan Mansur Shah juga turut memperlihatkan
protes seorang wanita terhadap lelaki. Pelbagai perkara yang dilakukan oleh PGL
untuk menentang dan menolak pinangan Sultan.
Selain protes, perempuan
dalam hikayat Melayu klasik juga menggunakan strategi penyamaran untuk
menyuarakan suara hati mereka. Badrul Muin, puteri dalan Hikayat
Syamsul Anuar dengan menggunakan nama Afandi Hakim mengajak empat
puteri lain (tiga daripadanya puteri raja) berpakaian cara lelaki dan ke luar
istana. Ketiga-tiga puteri ini mempunyai autonomi atas diri mereka sendiri.
Usaha penyamaran yang dilakukan pengarang bukan sahaja cuba meletakkan
kedudukan setara atau seimbang antara lelaki perempuan tetapi juga meruntuhkan
stereotaip perempuan yang diberikan oleh masyarakat melalui peranan Puteri
Ratna Kamala.
Selain protes dan penyamaran,
keterbalikan peranan juga ditulis jelas dalam hikayat. Hikayat Raja
Pasai (HRP) mempunyai watak Tun Beraim Bapa yang ‘mesra gender’. Hikayat
Atjeh (HA) menawarkan watak Djohan Alam yang sangat pengasih pada
orang sekelilingnya. Nilai yang ada pada perempuan ini sangat disanjung tinggi.
Sifat lemah lembut juga dipandang tinggi, dan kekerasan bukan selamanya sifat
yang disanjung dan perlu ada. Sifat steretaip ‘menangis’, ‘emosional’ yang
selalu sahaja dikaitkan dengan perempuan juga terdapat pada lelaki. Sifat
berani yang ada pada perempuan juga ditonjolkan kuat dalam Hikayat
Bakhtiar, melalui peranan Siti Denar yang berani membela kebenaran suaminya
di depan sultan walaupun diancam akan berdepan dengan kematian. HRP dan HA
menunjukkan pada kita bahawa sesuatu sifat itu bukan diwarisi,
tetapi ianya terdapat pada perempuan dan juga lelaki.
Bukan itu sahaja, Hikayat
Hang Tuah juga cuba memaparkan bahawa hukum juga turut dikenakan pada
lelaki. Teks-teks bersifat ‘feminis’ selalu menetapkan perempuan dipaksa tunduk
pada aturan masyarakat agar membenarkan sebarang tindakan dominasi oleh
perempuan pula di kemudian hari. Lelaki juga dipaksakan mematuhi norma
masyarakat yang mendatangkan mudarat pada dirinya sendiri.
· Kepimpinan
Wanita dalam Karya Agung Melayu
Karya agung Melayu yang menampakkan kepimpinan Melayu
adalah dalam Taj-al-Salatin dan Bustan al-Salatin. Taj-al-Salatin telah
dikarang oleh Bukhari al-Jauhari pada tahun 1603 di Acheh manakala Bustan
al-Salatin telah dikarang oleh Nuruddin ar-Raniri pada tahun 1636.
Kedua-dua karya ini juga menyatakan tentang pemerintahan oleh raja wanita. Di
dalam Bustan al-Salatin, wanita boleh menjadi pemimpin jika wanita
tersebut berasal dari keturunan raja yang memerintah serta kaya dan dihormati
dalam kalangan masyarakat. Raja wanita diukur berdasarkan kepada aspek darah
keturunan diraja. Pengarang memaparkan bahawa darah diraja yang mengalir dalam
tubuh setiap waris perlu dikekalkan walaupun berajakan seorang wanita. Hal ini
jelas dapat dilihat dalam bab dua fasal tiga belas yang menceritakan kejayaan
Sultan Taju’ 1-Alam Safiatun-Din Shah yang telah mengambil tampuk pemerintahan
dari suaminya dilihat penuh dengan kehebatan dari segi adat dan kekayaan
kerajaan.
Pandangan Bukhari al-Juhari
dalam karya Tajus al-Salatin tidak menolak kepimpinan wanita
tetapi boleh dilakukan dalam keadaan tertentu untuk mengelak fitnah, darurat
dan sebagainya. Di dalam karya ini juga turut mengemukakan mengenai sifat-sifat
wanita dan syarat-syarat yang perlu dilakukan apabila seseorang wanita menjadi
pemimpin. Di dalam karya ini membicarakan tentang raja dan pemerintah yang
menyatakan tentang peranan, sifat dan ciri-ciri seorang raja. Sifat-sifat
wanita yang digambarkan sebagai insan yang kurang budi, beremosi, lemah
sehingga perlu dilindungi oleh lelaki dan tidak boleh berperang berbanding
lelaki. Namun, wanita boleh menjadi pemimpin dalam bahagian-bahagian tertentu
seperti pemimpin kepada kaum mereka, pemimpin dalam soal-soal yang berkaitan
dengan kewanitaan dan sebagainya yang layak dan bersesuaian dengan hak asasi
wanita. Di dalam karya ini juga turut menyatakan bahawa jika seseorang wanita
ingin memegang kepimpinan yang menyamai lelaki, mereka seharusnya mempunyai
penasihat lelaki seeloknya yang muhrim bagi melancarkan peranan dan
tanggungjawab mereka disamping dapat menjaga dan melindungi batas-batas dan
fitrahnya sebagai wanita dari pandangan Islam. Hal ini sama seperti
yang berlaku kepada wanita dalam Adat Perpatih iaitu perempuan dilihat sebagai
pemimpin di dalam adat (Ibu Soko) namun mereka masih lagi memerlukan lelaki
untuk menjadi penasihat mereka serta memerintah mengikut ajaran Islam serta
adat mereka.
Peranan golongan wanita dalam
politik tradisional Melayu juga mencakupi pelbagai bidang untuk dikaji secara
mendalam. Di dalam Sejarah Melayu, terdapat peranan golongan wanita
tradisional dalam memainkan peranan mereka dalam struktur politik tradisional
Melayu. Tanggapan yang mengatakan bahawa wanita tidak mempunyai peranan dalam
mengubah atau mempengaruhi sistem politik dan geopolitik dalam kalangan
masyarakat pada zaman lampau adalah salah sama sekali. Hal ini dapat dilihat
pada karya Sejarah Melayu yang menunjukkan kepintaran seorang
wanita dalam merebut jawatan dan menguasai sistem politik di Melaka iaitu
seperti yang ditunjukkan oleh saudara perempuan Raja Rekan yang merupakan
seorang wanita telah dilantik oleh Raja Ibrahim sebagai pengganti baginda.
Saudara perempuan Raja Rekan ini menunjukkan bahawa wanita juga mampu
memerintah Melaka di sebalik tabir pada zaman yang hanya dikuasai oleh lelaki.
Dalam Sejarah Melayu juga
memperlihatkan peranan wanita dalam soal pemerintahan. Hal ini dalam dilihat pada
bab keempat belas iaitu peranan yang ditunjukkan oleh Raja Tua iaitu nenda
Sultan Alauddin Syah untuk membunuh Sultan Mahmud Syah yang masih kecil dan
gering sewaktu dijaga oleh Bendahara Tun Perak dan Laksamana Tun Perak. Hal ini
menunjukkan bahawa wanita berperanan dalam merancang pengganti Sultan Melaka
dan hal ini menggambarkan bahawa wanita mempunyai kuasa yang menyebabkan
berlakunya peralihan kuasa atau perancangan teliti agar calon tertentu menjadi
pemerintah menggantikan seseorang raja.
Seterusnya, diperlihatkan
juga wanita mempunyai peranan yang kuat dalam urusan pertadbiran di mana Tun
Biajid merupakan anak lelaki Laksamana Hang Tuah yang berkhidmat untuk Sultan
Mahmud Syah. Walaupun begitu, isterinya telah melakukan perlakuan yang tidak bermoral
dengan Sultan Mahmud Syah menyebabkan Tun Biajid enggan lagi mencampuri urusan
pentadbiran Melaka atau membantu Melaka dari segi menyumbangkan tenaga sebagai
pahlawan Melaka. Hal ini memperlihatkan bahawa begitu besar implikasi dari
perlakuan yang tidak bermoral seorang isteri telah mengakibatkan suaminya yang
berkebolehan dalam mempertahankan Melaka enggan berkhidmat dengan rajanya.
· Persamaan
Wanita dalam Karya Agung Melayu dan Wanita dalam Adat Perpatih.
Peranan wanita amat penting dalam membawa perubahan
sistem politik di alam Melayu. Peranan wanita walaupun tidak segagah kaum
lelaki, namun mereka mampu menimbulkan beberapa kesan ke atas perjalanan
politik bagi sesebuah kerajaan dan adat. Persamaan wanita dalam karya-karya
agung Melayu dan wanita dalam Adat Perpatih ialah berkenaan dengan kekuasaan
yang dimiliki. Contoh yang dapat dilihat ialah wanita dalam Adat Perpatih
mempunyai Ibu Soko di mana Ibu Soko tersebut mempunyai kuasa dalam menentukan
kuasa dalam perkahwinan. Perkahwinan di dalam Adat Perpatih tidak akan berjalan
jika Ibu Soko tidak menyetujuinya. Keputusan Ibu Soko inilah yang akan
mempengaruhi sesebuah perkahwinan. Hal ini juga turut berlaku kepada wanita
dalam karya agung Melayu iaitu dalam Hikayat Hang Tuah. Sebagai
contoh, tindakan yang dilakukan oleh isteri kepada Laksamana Hang Tuah yang
telah melakukan perlakuan yang tidak bermoral sehingga mempengaruhi suaminya
yang berkebolehan dalam mempertahankan Melaka enggan untuk berkhidmat dengan
rajanya. Hal ini menunjukkan bahawa seorang wanita boleh mengubah keputusan dan
tindakan orang sekelilingnya.
Persamaan lain yang boleh
dilihat pada wanita dalam era yang berbeza ini ialah berkenaan dengan sifat
kepimpinan. Hal ini dapat dilihat di dalam karya Tajus al-Salatin yang
tidak menolak kepimpinan seorang wanita namun mereka perlulah mempunyai seorang
lelaki sebagai pembantunya bagi mengelakkan berlakunya fitnah dan sebagainya.
Hal ini juga dapat dilihat pada wanita dalam Adat Perpatih di mana wanita
bertindak sebagai ketua dalam Adat perpatih sehingga segala harta, tanah, dan
rumah pusaka diuruskan oleh wanita. Namun, wanita juga memerlukan lelaki dalam
membantunya menguruskan harta, membuat kerja di ladang/sawah dan sebagainya.
Oleh itu, dapat dilihat persamaan bahawa walaupun wanita mempunyai sifat
kepimpinan dalam sesebuah kerajaan atau adat, mereka juga memerlukan lelaki
dalam membantunya melancarkan tugas-tugas yang berat dan bagi mengelakkan
berlakunya fitnah.
Selain itu, wanita dalam Adat
Perpatih dan wanita dalam karya-karya agung Melayu juga mempunyai persamaan
apabila melihat kepada sifat kepandaian wanita. Sebagai contoh, kepandaian
wanita di dalam Adat Perpatih mestilah wanita yang bersifat cerdik, tahu dan
pandai. Cerdik bermaksud mengetahui mudharat dan manfaat, untung dan rugi
daripada sesuatu perbuatan dan tindakan; mengetahui mana yang salah dan tidak
pada tempatnya dan mengetahui segala yang menjadi larangan dalam pergaulan
manakala pandai bererti anggota masyarakat adat harus pandai meletakkan sesuatu
pada tempatnya. Hal ini juga dapat dilihat pada kepandaian wanita dalam
karya-karya Melayu seperti yang berlaku pada puteri dalam Hikayat
Syamsul Anuar dengan menggunakan nama Afandi Hakim mengajak empat
puteri lain (tiga daripadanya puteri raja) berpakaian cara lelaki dan ke luar
istana. Ketiga-tiga puteri ini mempunyai autonomi atas diri mereka sendiri. Hal
ini memperlihatkan bahawa puteri dalam Hikayat Syamsul Anuar mempunyai
kebijaksanaan dan kepandaian untuk ke luar daripada istana dengan memakai
pakaian lelaki. Melalui bukti-bukti yang ditunjukkan menunjukkan bahawa
terdapat persamaan antara wanita Adat Perpatih dan wanita dalam karya Melayu.
RUJUKAN
Bahan Artikel Dipetik Dan Disunting Daripada Buku:
Pemikiran Adab Ketatanegaraan Kesultanan Melayu Yang Ditulis Oleh Jelani Harun
(2003)
Jelani harun (2003). Pemikiran Adab Ketatanegaraan
Kesultanan Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ani Hj. Omar, 2011. Apresiasi Teori Kesusasteraan
Melayu. Perak : Emeritus Publications.
Azizah Kassim, 1974. Kedudukan Wanita dalam
Masyarakat Adat Perpatih dalam Abad Kedua Puluh. Manusia dan Masyarakat.
Kuala Lumpur : Universiti Malaya.
Hamka. 1978. Soal Jawab Agama Islam. Kuala
Lumpur : Pustaka Melayu Baru.
Nordin Selat, 1982. Sistem Sosial Adat
Perpatih. Kuala Lumpur : Utusan Publications Distributors Sdn Bhd
Norhalim Hj. Ibrahim, 2005. Wanita Adat
Perpatih. Kertas Kerja untuk ceramah Peranan Wanita dalam Adat Perpatih,
anjuran Lembaga Muzium Negeri di Perkampungan Budaya Terachi pada
28 September 2005.
Mohd Rosli Saludin, 2007. Naning Luak
Terbilang. Penang : Goal Intelligent Publishing Sdn Bhd.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan